Teravih namazı, Ramazan ayına mahsus bir nafile ibadet olarak bilinir ve Müslümanların manevi hayatında önemli bir yere sahiptir. Özellikle Ramazan ayının bereketini ve manevi atmosferini daha yoğun yaşamak isteyen Müslümanlar, yatsı namazından sonra kılınan teravih namazına büyük özen gösterirler. Bu yazıda, teravih namazının fıkhi dayanaklarını, tarihsel sürecini, kılınış şeklini ve İslam âlimlerinin konuyla ilgili görüşlerini, ilgili kaynaklarla birlikte detaylı biçimde ele alacağız.

Teravih Namazının Tanımı ve Önemi

Teravih namazı, Ramazan ayında yatsı namazından sonra kılınan ve genellikle 20 rekât (bazı mezheplere göre 8 veya farklı sayılar) olarak cemaatle veya bireysel şekilde eda edilen bir nafile namazdır. “Teravih” kelimesi, “rahatlamak, dinlenmek” anlamına gelen “terviha” kökünden türemiştir. Bu ad, namazın kılınışı sırasında verilen kısa molalardan (dinlenme araları) dolayı verilmiştir (İbn Abidin, Reddü’l-Muhtar, Teravih Bölümü).

Ramazan ayında Kur’an-ı Kerim’in indirilmeye başlanması, oruç ibadeti ve manevi arınma gibi hususlar göz önünde bulundurulduğunda, teravih namazı bu ayın ruhunu daha derinden hissetmeye vesile olur. Bu namaz, Müslümanlar arasında birlik ve beraberliği artırır, camilerde toplu şekilde kılınarak bir bayram havası oluşturur (Nevevî, el-Mecmû‘, Teravih Babı).

Tarihsel Arka Plan ve Deliller

Hz. Peygamber (s.a.v) Dönemi

Teravih namazının kökleri, Hz. Peygamber (s.a.v) dönemine dayanır. Ramazan gecelerinde Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) birkaç gece mescitte nafile namaz kıldığı, cemaatin de ona uyduğu rivayet edilmektedir. Ancak Efendimiz (s.a.v), teravihin farz olduğu zannıyla Müslümanların üzerlerine ağır bir yük olmasından endişe ederek cemaatle kılmaya devam etmemiştir:

“Rasulullah (s.a.v) Ramazan gecelerinde mescitte namaz kıldı. Bazı sahabeler de O’na uyarak cemaat oldular. Ancak daha sonra (farz olur korkusuyla) evinde kılmaya başladı.”
(Buhari, Taravih, 1; Müslim, Salâtü’l-Müsafirîn, 42)

Hz. Ömer Dönemi

Hz. Ebubekir (r.a) döneminde de benzer şekilde teravih bireysel veya küçük cemaatlerle kılınırken, Hz. Ömer (r.a) döneminde Müslümanların mescitte bir araya gelerek tek bir imamın arkasında toplu halde kılmaları teşvik edilmiştir (Buhari, Taravih, 2). Hz. Ömer (r.a), insanları tek bir cemaat hâlinde birleştirerek teravih namazının düzenli bir şekilde kılınmasını sağlamış ve “Bu ne güzel bir bid’attır” sözüyle bu uygulamayı övmüştür (Mâlik, el-Muvatta, Ramazan Geceleri Bölümü).

Teravih Namazının Hükmü

Teravih namazı, sünnet-i müekkede olarak kabul edilir. İslam âlimlerinin büyük çoğunluğu bu görüştedir. Bu demektir ki, Peygamber Efendimiz (s.a.v) ve sahabe döneminde uygulanan, terk edilmesi hoş görülmeyen, sürekli yapılması tavsiye edilen güçlü bir sünnettir (Nevevî, el-Mecmû‘, Teravih Babı).

• Hanefi Mezhebi: Teravih namazını 20 rekât olarak kılmayı sünnet-i müekkede kabul eder (İbn Abidin, Reddü’l-Muhtar, Teravih Bölümü).
• Şafii ve Hanbeli Mezhepleri: 20 rekât teravih uygulamasını benimser, ancak 8 rekât kılınabileceğini de söylerler.
• Maliki Mezhebi: Maliki âlimleri de benzer şekilde 20 rekâtı tavsiye etmekle birlikte, kılınan rekât sayısının cemaatin durumuna göre değişebileceğini belirtir (Mâlik, el-Muvatta, Ramazan Geceleri Bölümü).

Teravih Namazının Rekât Sayısı ve Kılınış Şekli

Rekât Sayısı

Teravih namazının rekât sayısı konusunda farklı uygulamalar ve görüşler vardır. En yaygın uygulama, 20 rekât olarak kılınmasıdır. Ancak bazı Müslümanlar 8, 12 veya daha farklı rekât sayılarıyla da teravih kılmaktadır. Bu farklılığın nedeni, sahabe dönemindeki uygulamaların çeşitliliği ve mezheplerin farklı delilleri değerlendirmesinden kaynaklanır.

1. 20 Rekât Görüşü:
   • Hanefi mezhebinde en yaygın uygulamadır.
   • Hz. Ömer dönemindeki sahabelerin uygulaması bu görüşe dayanak oluşturur.
   • Câbir bin Abdullah (r.a) ve Hz. Ali (r.a) gibi sahabelerin de 20 rekât kıldığı rivayet edilir (Beyhakî, Sünenü’l-Kübrâ, Teravih Bölümü).
2. 8 Rekât Görüşü:
   • Bazı rivayetlerde Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) gece namazı ve teravih uygulamalarında 8 rekât kıldığı bildirilmiştir (Buhari, Teheccüd, 4).
   • Şafii, Hanbeli ve Maliki mezheplerinde 8 rekâtın da mümkün olduğu, önemli olanın düzenli şekilde kılınması olduğu vurgulanır.

Kılınış Şekli

Teravih namazı genellikle iki rekâtta bir selam vererek kılınır (Nevevî, el-Mecmû‘, Teravih Babı). Yani 20 rekât kılınacaksa, 10 selamla tamamlanır. Bazı uygulamalarda 4 rekâtta bir selam da verilebilir. Önemli olan, yatsı namazından sonra kılınması ve vitir namazının genellikle teravihten sonra kılınmasıdır.

Molalar (Teravihin “Teravih” Adını Alması)

Teravih namazında her 4 rekâtın ardından kısa bir dinlenme (terviha) yapılması âdettendir. Bu molalarda genellikle tesbihat, salâvat veya kısa dualar okunur. Bu uygulama, namazın daha rahat ve huşu içinde kılınmasını sağlar (İbn Abidin, Reddü’l-Muhtar, Teravih Bölümü).

Cemaatle veya Bireysel Kılınması

Teravih namazının cemaatle kılınması daha faziletli kabul edilir. Hz. Ömer (r.a) döneminde Müslümanların tek bir imam arkasında toplanmasıyla, bu uygulama büyük ölçüde yerleşmiştir. Camilerde, özellikle Ramazan ayı boyunca teravih namazı kılmak için özel düzenlemeler yapılır (Buhari, Taravih, 2).

Bununla birlikte, bireysel olarak da teravih kılmak mümkündür. Kişi evinde veya müsait olduğu herhangi bir yerde teravih namazını kılabilir. Ancak cemaatle kılmanın sevabı ve manevi havası daha yüksek görülür (Nevevî, el-Mecmû‘, Teravih Babı).

Teravih Namazının Faziletleri

1. Günahların Bağışlanması:
   Ramazan ayında samimi bir niyetle oruç tutan ve gecelerini ibadetle geçirenlerin günahlarının bağışlanacağı müjdelenmiştir (Buhari, Savm, 6). Teravih, bu gecelerdeki ibadetlerin önemli bir parçasıdır.
2. Kur’an’la Yoğun Meşguliyet:
   Teravih namazında genellikle hafız imamlar Kur’an’ı hatim edecek şekilde okuyabilir. Bu, cemaate Kur’an’ı dinleme ve tefekkür etme imkânı sunar (Mâlik, el-Muvatta, Ramazan Geceleri Bölümü).
3. Cemaat Ruhu ve Kardeşlik:
   Teravih, camilerde kalabalık cemaatlerle kılındığı için Müslümanlar arasında bir kardeşlik ve beraberlik havası oluşur. Aynı safta omuz omuza durmak, manevi coşkuyu artırır (Nevevî, el-Mecmû‘, Teravih Babı).
4. Nefis Terbiyesi:
   Ramazan’da gün boyu oruç tutan kişi, akşamları da teravih kılarak nefsini disipline eder. Bu ibadet, sabrı ve dayanıklılığı pekiştirir (Beyhakî, Sünenü’l-Kübrâ, Teravih Bölümü).

Teravih Namazına Dair Bazı Uygulamalar

Hatimle Teravih

Bazı camilerde Ramazan ayı boyunca her gece belli bir cüz okunarak 30 günde Kur’an hatmedilir. Bu uygulamada imam, teravih namazında her gece bir cüz okuyarak ay sonuna kadar Kur’an’ı tamamlamış olur. Cemaat de Kur’an’ı baştan sona dinleme şansı elde eder (Mâlik, el-Muvatta, Ramazan Geceleri Bölümü).

Kısa Surelerle Teravih

Her camide veya her toplulukta hatimle teravih imkânı bulunmayabilir. İmamlar, cemaati yormamak veya vakit kısıtlaması gibi sebeplerle kısa sureler okuyarak teravihi daha hızlı tamamlayabilir. Bu da geçerli bir uygulamadır; önemli olan, ibadetin huşu ve samimiyetle yapılmasıdır (Nevevî, el-Mecmû‘, Teravih Babı).

Vitir Namazı

Hanefi mezhebinde vitir namazı vacip kabul edildiğinden, teravih namazı bittikten sonra vitir namazının da cemaatle kılınması yaygın bir uygulamadır (İbn Abidin, Reddü’l-Muhtar, Vitir Bölümü). Diğer mezheplerde vitir namazı sünnet kabul edilir, ancak Ramazan gecelerinde cemaatle kılınması tavsiye edilen bir âdettir.

Kadınların Teravih Namazına Katılımı

Kadınlar da teravih namazına katılabilir ve katılmaları faziletli görülür (Buhari, Taravih, 2). Birçok camide kadınlar için ayrı bölümler bulunur. Kadınlar evlerinde de teravih kılabilirler; ancak cemaatle kılmanın sevabı ve manevi atmosferi kadınlar için de geçerlidir.

Son Söz

Teravih namazı, Ramazan ayının manevi zenginliğini ve coşkusunu doruğa çıkaran en önemli ibadetlerden biridir. Tarihsel kökleri Hz. Peygamber (s.a.v) dönemine uzanır; Hz. Ömer (r.a) döneminde de kurumsal bir hüviyet kazanarak Müslümanlar arasında yaygınlaşmıştır (Buhari, Taravih, 2).

İslam âlimleri teravihi sünnet-i müekkede olarak değerlendirmiş, bu ibadetin düzenli olarak yerine getirilmesini tavsiye etmişlerdir. Rekât sayısında farklı uygulamalar bulunsa da 20 rekât en yaygın şekliyle kılınır. Cemaatle kılınması, Ramazan gecelerinin birlik ve kardeşlik ruhunu güçlendirir, Kur’an’ı dinleme ve tefekkür etme fırsatı sunar.

Ramazan ayında teravih namazını ihmal etmemek, bu ayın feyz ve bereketinden azami derecede istifade etmek için önemli bir adımdır. Her Müslüman, kendi imkânları ölçüsünde teravihi düzenli kılmaya gayret etmeli ve bu nafile ibadetle Ramazan’ın manevi atmosferini daha da derinden yaşamalıdır.

Kaynakça

1. Buhari, Taravih, Savm, Teheccüd vb. bölümleri
2. Müslim, Salâtü’l-Müsafirîn
3. Mâlik, el-Muvatta, Ramazan Geceleri Bölümü
4. Nevevî, el-Mecmû‘, Teravih Babı
5. Beyhakî, Sünenü’l-Kübrâ, Teravih Bölümü
6. İbn Abidin, Reddü’l-Muhtar, Teravih ve Vitir Bölümleri

Views: 0